Van Ondersteunende Rol naar Spirituele Gelijkwaardigheid.

De Strijd van Vrouwen in het Thaise Boeddhisme

Wat is boeddhisme?

Het boeddhisme is een spirituele traditie en levensfilosofie die ruim 2500 jaar geleden is ontstaan in India, gesticht door Siddhartha Gautama, later bekend als de Boeddha (wat “de Verlichte” betekent). Het is geen god-centrische religie zoals het christendom of de islam, maar richt zich vooral op het begrijpen van het leven, het lijden en de weg naar innerlijke vrede.

Kernprincipes van het boeddhisme

De Vier Edele Waarheden (het fundament van het boeddhisme):

Lijden (Dukkha) bestaat in het leven (verdriet, ontevredenheid, pijn).
De oorzaak van lijden is begeerte (verlangen, gehechtheid).
Het einde van lijden is mogelijk door verlangens los te laten.
Het Achtvoudige Pad leidt naar het beëindigen van het lijden.

Het Achtvoudige Pad (de weg naar verlichting):

Juist inzicht, juiste intentie, juist spreken, juist handelen, juist levensonderhoud, juiste inspanning, juiste mindfulness, juiste concentratie.
Dit pad combineert wijsheid, ethiek en meditatie.

Karma en Wedergeboorte

Handelingen (karma) hebben gevolgen, niet alleen in dit leven maar ook in toekomstige levens (tenzij men verlichting bereikt).
Het doel is om uit de cyclus van wedergeboorte (samsara) te ontsnappen door nirvana (bevrijding van lijden) te bereiken.

Meditatie en Mindfulness

Meditatie is een belangrijk middel om inzicht, rust en uiteindelijk verlichting te bereiken.

Verschillende stromingen

Theravada (oude school, vooral in Zuidoost-Azië) – richt zich op monastiek leven en individuele verlichting.
Mahayana (o.a. China, Japan, Korea) – benadrukt compassie en het ideaal van de bodhisattva (iemand die verlichting uitstelt om anderen te helpen).
Vajrayana (Tibetaans boeddhisme) – gebruikt esoterische technieken en tantra.

Belangrijke concepten

Anatta (niet-zelf) – Er is geen vast, onveranderlijk “zelf”; alles is onderhevig aan verandering.
Impermanentie (anicca) – Alles in het leven is vergankelijk.
Compassie (metta) – Een diepe zorg voor alle levende wezens.

Het boeddhisme is dus zowel een filosofie als een praktische levensweg, gericht op het verminderen van lijden en het bereiken van innerlijke vrijheid.

Boeddhisme in Thailand

Theravada-boeddhisme is de dominante vorm van boeddhisme in Thailand en wordt vaak beschouwd als de meest traditionele en oudste tak van het boeddhisme. Het woord Theravada betekent letterlijk “de leer van de ouderen” en baseert zich op de Pali-canon (Tipitaka), de vroegste boeddhistische geschriften.

Kenmerken van Theravada in Thailand

Focus op de monniken (Sangha)

Monniken (bhikkhu’s) spelen een centrale rol in de Thaise samenleving.
Ze volgen strikte regels (Vinaya), zoals geen seks, geen geld aannemen, en vegetarisch eten (hoewel niet alle monniken strikt vegetarisch zijn).
Jonge mannen gaan vaak tijdelijk in het klooster (ordineren), soms voor een paar weken of maanden, als een soort rite de passage.

Dagelijks ritueel: voedseloffers (tak bat)

Elke ochtend gaan monniken op almsronde (bedelen voor voedsel), waarbij leken eten aanbieden. Dit geeft good karma (verdienste).
Leken geloven dat het ondersteunen van monniken hen spirituele verdienste (punna) oplevert.

Tempels (wat)

Elke Thaise gemeenschap heeft een tempel, die fungeert als religieus, sociaal en educatief centrum.
Bekende tempels: Wat Phra Kaew (met de Smaragdgroene Boeddha), Wat Pho (met de Reusachtige Liggende Boeddha).
Tempels zijn versierd met chedi’s (stoepa’s, symbolen voor verlichting) en Boeddhabeelden in verschillende mudra’s (handgebaren).

Meditatie en mindfulness

Theravada benadrukt Vipassana (inzichtsmeditatie) en Samatha (kalmte-meditatie).
Bekende meditatiecentra: Wat Mahathat (Bangkok), Wat Suan Mokkh (van Ajahn Buddhadasa).

Spiritueel doel: Arahant worden

In tegenstelling tot Mahayana (waar bodhisattva’s centraal staan), streeft Theravada naar arahantschap – iemand die nirvana bereikt door eigen inspanning.
De Boeddha wordt gezien als een leraar, geen god.

Invloed op de Thaise cultuur

Festivals: Songkran (Nieuwjaar), Loy Krathong (lichtjesfestival), Makha Bucha (herdenking van de Boeddha’s leer).
Samenleving: Respect voor monniken, het vermijden van aanraking tussen monniken en vrouwen, en het belang van merit-making (goede daden voor beter karma).

Verschil met andere stromingen

Mahayana (China, Japan): Richt zich op het helpen van alle wezens (bodhisattva-ideaal).
Vajrayana (Tibet): Gebruikt tantra’s en complexe rituelen.
Theravada (Thailand, Sri Lanka, Myanmar): Behoudt de oorspronkelijke Pali-teksten en legt de nadruk op individuele bevrijding.

Moderne Theravada in Thailand

Bosmonniken (Tudong): Strikt ascetisch, leven in de jungle (bijv. Ajahn Chah).
Engagement in de maatschappij: Sommige monniken werken aan onderwijs, milieubescherming en sociale projecten.
Uitdagingen: Commercialisering van tempels, schandalen rond sommige monniken, en de vraag hoe moderniteit en traditie samen kunnen gaan.

Theravada in Thailand is dus niet alleen een religie, maar een diepgewortelde manier van leven die het dagelijkse bestaan, de cultuur en de waarden van het land vormgeeft.

Vrouwen in het Theravada Boeddhisme.

In het Thaise boeddhisme, dat voornamelijk Theravada-boeddhisme volgt, hebben vrouwen een complexe en vaak ondergeschikte rol. Hieronder vind je een uitgebreide uiteenzetting van hun positie, gebaseerd op recente bronnen:

1. Historische context en beperkingen voor vrouwen

Volgens de oorspronkelijke leer van de Boeddha kunnen vrouwen net als mannen verlichting (arahantschap) bereiken, maar in de praktijk worden ze vaak als spiritueel minderwaardig gezien .
De Boeddha stond aanvankelijk terughoudend tegenover de oprichting van een bhikkhuni-orde (vrouwelijke monniken) en stelde acht extra regels in die nonnen ondergeschikt maakten aan monniken .
In Thailand is de bhikkhuni-orde sinds de 11e eeuw uitgestorven, en de Thaise Sangha (monnikenorde) erkent geen vrouwelijke monniken meer .

2. Vrouwen in het moderne Thaise boeddhisme

a) Mae Chi (boeddhistische nonnen)

Vrouwen die een religieus leven willen leiden, worden meestal Mae Chi: ze dragen witte gewaden, volgen 8 leefregels (in plaats van de 227 voor monniken) en vervullen vaak huishoudelijke taken in tempels .
Ze hebben geen officiële status in de Sangha en krijgen geen overheidssteun, in tegenstelling tot monniken .
Hun rol wordt vaak beperkt tot koken, schoonmaken en ondersteuning van monniken, wat hun spirituele ontwikkeling belemmert .

b) Bhikkhuni-beweging (vrouwelijke monniken)

Sinds de jaren 2000 is er een groeiende beweging van Thaise vrouwen die bhikkhuni willen worden, geïnspireerd door Sri Lanka, waar vrouwelijke wijdingen wel mogelijk zijn .
Dhammananda Bhikkhuni (geboren als Chatsumarn Kabilsingh) was in 2003 de eerste Thaise vrouw die in Sri Lanka tot monnik werd gewijd. Haar tempel, Wat Songdhammakalyani, is de enige volledig vrouwelijke tempel in Thailand .
De Thaise overheid erkent bhikkhuni’s niet, en ze krijgen vaak te maken met discriminatie en tegenwerking van conservatieve monniken .

3. Maatschappelijke en spirituele ongelijkheid

Karma-geloof: Vrouwen worden vaak gezien als zijnde met “minder karma” geboren, waardoor ze in een volgend leven als man moeten terugkeren om verlichting te bereiken .
Seksisme: Vrouwen worden soms als een verleiding gezien voor monniken, wat hun toegang tot tempels beperkt .
Onderwijs: Vrouwen hebben minder toegang tot boeddhistische studies en kunnen geen officiële leraressen worden in de traditionele Sangha .

4. Veranderende tijden en feministisch verzet

Steeds meer vrouwen eisen gelijkwaardigheid op, zowel in religieuze als maatschappelijke zin .
Bhikkhuni’s zoals Dhammananda benadrukken dat de Boeddha zelf “de eerste feminist” was en dat latere interpretaties vrouwen onderdrukten .
Jonge Thaise vrouwen kiezen vaker voor tijdelijke wijdingen of studiereizen naar Sri Lanka om hun spirituele aspiraties waar te maken .

5. Conclusie

Hoewel vrouwen een cruciale rol spelen in het Thaise boeddhisme, worden ze institutioneel achtergesteld. De opkomst van de bhikkhuni-beweging en moderne feministische kritiek kunnen echter leiden tot verandering. Toch blijft de weg naar volledige erkenning lang en vol obstakels.

Een stuk uit “Women In Theravada Buddhism”

By Karen Andrews, Institute of Buddhist Studies, Berkeley, CA.

De Boeddha en de wijding van nonnen: Tegenstrijdigheden in de Pali-canon

De Pali-canon (de oudste boeddhistische geschriften) schetst een dubbelzinnig beeld van de Boeddha’s houding tegenover vrouwen die het monastieke leven willen volgen. In een bekend verhaal smeekt zijn pleegmoeder, Mahapajapati, om een nonnenorde (bhikkhuni-sangha) te mogen stichten. De Boeddha waarschuwt haar aanvankelijk en weigert, maar na aandringen van zijn leerling Ananda – die onder de indruk is van de vastberadenheid van de vrouwen – stemt hij toe. Wel stelt hij acht strikte regels in, die nonnen ondergeschikt maken aan monniken. Bovendien voorspelt hij dat zijn leer door de wijding van vrouwen niet 1000, maar slechts 500 jaar zal standhouden.

Twee moderne interpretaties

Latere toevoeging?

Sommige geleerden betwijfelen of dit verhaal echt gebeurd is. Mogelijk is het later verzonnen om de afnemende status van nonnen in een patriarchale samenleving te rechtvaardigen.
De Boeddha zelf zou volgens deze visie géén onderscheid hebben gemaakt tussen mannen en vrouwen, maar na zijn dood paste de sangha zich aan aan sociale normen.

Pragmatische aanpassing?

Anderen denken dat de Boeddha bewust concessies deed om vrouwen überhaupt een spiritueel pad te kunnen bieden.
De acht regels zouden dan bedoeld zijn om weerstand tegen nonnen te verminderen, zonder hun kans op verlichting (arahantschap) aan te tasten.
Zijn voorspelling over de verkorte duur van zijn leer zou kunnen slaan op maatschappelijke onvrede met té vrije vrouwen.

Gedeeld kernpunt

Alle geleerden zijn het erover eens dat de Boeddha baanbrekend was door te erkennen dat vrouwen net als mannen verlichting kunnen bereiken. De sociale ongelijkheid tussen monniken en nonnen was waarschijnlijk een compromis om de sangha maatschappelijk aanvaardbaar te houden.

Vertaalde passage (belangrijkste deel):

“Het portret van de Boeddha in de Pali-canon ondersteunt niet altijd de inspanningen van vrouwen om een leven van verzaking te leiden. In een vaak geciteerde passage smeekt zijn pleegmoeder hem om een nonnenorde in te stellen. De Boeddha waarschuwt haar eerst, maar na tussenkomst van Ananda stemt hij toe – mét acht onderdrukkende regels. Hij voorspelt zelfs dat zijn leer hierdoor minder lang zal standhouden. Moderne geleerden discussiëren of dit verhaal historisch klopt of later is aangepast om de achterstelling van nonnen te legitimeren.”

De Acht Strikte Regels (Garudhammas) voor Bhikkhuni’s (Boeddhistische Nonnen)

Deze regels, opgelegd door de Boeddha aan de eerste nonnenorde (volgens de Pali-canon), maken nonnen institutioneel ondergeschikt aan monniken. Ze worden door moderne feministen vaak als onderdrukkend gezien, maar sommige tradities verdedigen ze als een “compromis” om vrouwen überhaupt tot het monastieke leven toe te laten in een patriarchale samenleving.

De 8 Regels (Garudhammas):

Een non moet altijd respect tonen aan monniken

Zelfs een non met 100 jaar ervaring moet een pas gewijde monnik begroeten en eer betonen.

Een non mag geen retraite houden in een gebied zonder monniken

Nonnen zijn afhankelijk van monniken voor spirituele begeleiding.

Nonnen moeten elke twee weken advies vragen aan monniken

Ze moeten zich verantwoorden over hun gedrag en regels.

Na de regenseizoen-retraite moeten nonnen zich laten beoordelen door zowel monniken als nonnen

Monniken hebben hierbij het laatste woord.

Een non die een ernstige overtreding begaat, moet zich verantwoorden voor beide sangha’s (monniken én nonnen)

Monniken beslissen uiteindelijk over straffen.

Een vrouwelijke novice moet eerst twee jaar trainen voordat ze volledige wijding krijgt – monniken slechts één jaar

Nonnen worden langer “getest”.

Een non mag een monnik nooit beledigen of bekritiseren

Omgekeerd mogen monniken wél nonnen terechtwijzen.

Nonnen mogen monniken niet onderrichten, maar monniken wel nonnen

Spiritueel gezag is eenrichtingsverkeer.

Waarom Zijn Deze Regels Problematisch?

Institutionele ongelijkheid: Nonnen worden systematisch als tweederangs behandeld, zelfs in spirituele zaken.
Historische context: Mogelijk later toegevoegd om nonnen terug te dringen – de Boeddha zelf erkende dat vrouwen even goed arahants (verlichten) kunnen worden.
Moderne gevolgen: In Thailand worden bhikkhuni’s nog steeds niet erkend, waardoor vrouwen slechts als Mae Chi (half-nonnen) kunnen leven, zonder volle rechten.

Verzet en Verandering

Bhikkhuni-beweging: Vrouwen in Sri Lanka, Taiwan en het Westen wijden zichzelf nu buiten de traditionele sangha om (bijv. Dhammananda Bhikkhuni in Thailand).
Kritiek vanuit academia: Veel geleerden geloven dat deze regels niet door de Boeddha zelf zijn ingesteld, maar door latere conservatieve monniken.

Net zoals de Boeddha zei: “Duizenden kaarsen kunnen worden aangestoken door één kaars, zonder dat die korter brandt“ – verandering begint met kleine stappen.

Is het bij andere religies beter dan bij het Boeddhisme?

De vergelijking van de positie van vrouwen in verschillende religies is complex en hangt af van interpretaties, historische context en moderne ontwikkelingen.

Vergelijking Vrouwenrollen in Verschillende Religies

1. Katholieke Kerk

Traditionele rol: Vrouwen kunnen geen priester worden (officieel verboden sinds 1994 in Ordinatio Sacerdotalis).
Moderne ontwikkelingen:
Vrouwen doen steeds meer diaken- en leiderschapsrollen (bijv. in parochiemanagement).
Paus Franciscus benadrukt wel hun “essentiële rol” in kerk en gezin.
Conclusie: Institutioneel beperkt, maar invloed groeit.

2. Protestantisme

Verschilt per stroming:
Liberale kerken (bijv. Lutheranen, Anglicanen): Vrouwen als predikanten/bisschoppen (Nederland sinds 1986).
Evangelische/behoudende kerken: Vaak alleen mannelijk leiderschap (bijv. “mannen als hoofd van gezin”).
Conclusie: Meest progressief onder christenen, maar niet overal.

3. Orthodox Christendom

Strikte traditie: Geen vrouwelijke priesters; wel belangrijke rol als diakonessen (herleefd in Griekenland/Finland).
Spirituele autoriteit: Vrouwelijke heiligen (bijv. Maria) zeer vereerd, maar institutionele macht beperkt.
Conclusie: Conservatiever dan protestanten, maar vrouwen hebben liturgische rollen.

4. Islam

Diverse interpretaties:
Progressieve moslims: Vrouwen leiden gemengde gebeden (bijv. Amina Wadud).
Traditionele scholen: Geen vrouwelijke imams voor mannen; gescheiden gebedsruimtes.
Rechten: Koran garandeert erfrecht en onderwijs, maar praktijk verschilt per land (bijv. Iran vs. Indonesië).
Conclusie: Theoretisch rechten, maar praktijk vaak patriarchaal.

Vergelijking met Theravada Boeddhisme (Thailand)

Grootste verschil: In boeddhisme kunnen vrouwen arahantschap (verlichting) bereiken – theologische gelijkwaardigheid.
Praktijk: Institutionele barrières (geen bhikkhuni-orde) maken het moeilijker dan in liberale christelijke/moslimgemeenschappen.

Belangrijk Nuance

“Beter” is subjectief:
Theravada biedt spirituele gelijkheid (verlichting mogelijk), maar institutionele ongelijkheid.
Christendom/islam hebben soms formele posities voor vrouwen (bijv. pastor), maar theologisch soms minder autonomie (bijv. onderdanigheid aan man in huwelijk).

Eindoordeel: Ja, in sommige protestantse/moslimgemeenschappen krijgen vrouwen meer formele leiderschapsrollen dan in Thais boeddhisme. Maar spirituele gelijkwaardigheid is in het boeddhisme fundamenteel verankerd – wat in andere religies niet altijd het geval is.

Als afsluiter een Metafoor uit de Boeddhistische Geschiedenis

Toen de Boeddha zijn eerste leerlingen uitzond om de Dhamma te onderwijzen, zei hij:

“Ga, monniken, voor het welzijn van velen, uit compassie voor de wereld.“

Academische & Canonieke Bronnen

Pali-canon (Tipitaka)

Cullavagga X (Vinaya Pitaka) – De Acht Garudhammas voor bhikkhuni’s.
Therigatha (Verzen van Verlichte Nonnen) – Bewijs dat vrouwen arahantschap bereikten.

Moderne Wetenschappelijke Analyses

Kabilsingh, C. (1991). Thai Women in Buddhism. (Later bekend als Bhikkhuni Dhammananda).
Falk, N. (2007). “Making Fields of Merit: Buddhist Female Ascetics and Gendered Orders in Thailand”.
Wijayaratna, M. (1990). Buddhist Nuns: The Birth and Development of a Women’s Monastic Order.

Historische Kritiek op de Garudhammas

Anālayo, Bh. (2016). The Revival of the Bhikkhuni Order and the Decline of the Sāsana.
Schopen, G. (2004). “On Monks, Nuns, and Vulgar Practices” (over latere toevoegingen aan Vinaya-regels).

Case Studies & Hervormingen

Tsomo, K.L. (ed.) (2004). Buddhist Women Across Cultures: Realizations.
Seeger, M. (2009). “The Bhikkhuni-Controversy in Thailand” (Journal of Buddhist Ethics).

Nonnen in de Moderne Praktijk (Reportages & Documentaires)

“Das Vermächtnis der Buddha-Schwestern” (Duitse docu over bhikkhuni’s in Sri Lanka).
Bhikkhuni Dhammananda’s TEDx-talk: “Women in Buddhism: From Scarcity to Abundance” (2019).

Vond je dit stukje interessant ? Deel het met je vrienden zodat zij het ook kunnen lezen !