Tham Bun & Wederkeer: De Boeddhistische Wetten van Karma en Reïncarnatie.

---

Hoe goede daden (Tham Bun) je pad door Samsara vormen – Een gids naar bevrijding

Reïncarnatie of wedergeboorte.

In het Theravada-boeddhisme speelt reïncarnatie (Pali: punabbhava) een centrale rol, maar de interpretatie verschilt van bijvoorbeeld het hindoeïsme of het Mahayana-boeddhisme. Dit zijn de belangrijkste punten:

1. Geen vaste ziel (Anatta)

Theravada benadrukt anatta (niet-zelf): er is geen permanente ziel of onveranderlijk “zelf” dat reïncarneert. In plaats daarvan gaat het om een voortdurende stroom van bewustzijn (viññāṇa) en karma-energie die van leven naar leven overgaat.

2. Afhankelijk Ontstaan (Paticca Samuppada)

Wedergeboorte wordt verklaard via de 12 schakels van afhankelijk ontstaan. Begeerte (tanha) en onwetendheid (avijja) houden de cyclus van samsara (wedergeboorte) in stand. Pas door inzicht (paññā) en het uitdoven van begeerte (Nibbāna) stopt deze cyclus.

3. Karma bepaalt de volgende geboorte

Je karma (morele acties) bepaalt de kwaliteit van je volgende bestaan—of je bijvoorbeeld als mens, dier, god (deva), of in een ongelukkige sfeer (preta, hellewezen) wordt herboren. Theravada kent geen concept van een “ziel” die bewust kiest; het is een natuurlijk proces, gestuurd door conditioneringen.

4. Nibbāna: Bevrijding uit de cyclus

Het uiteindelijke doel is Nibbāna (verlichting), waarbij de cyclus van wedergeboorte eindigt. Een Arahant (verlichte) breekt de keten van karma en wordt niet meer herboren.

5. Meditatie en inzicht

Theravada benadrukt meditatie (vipassana) om de vergankelijkheid (anicca), lijden (dukkha), en niet-zelf (anatta) van het bestaan direct te ervaren, wat leidt tot bevrijding.

Praktische visie

In landen als Sri Lanka, Thailand en Myanmar geloven veel Theravada-boeddhisten in concrete herinneringen aan vorige levens (soms beschreven door monniken of meditatiebeoefenaars), maar de leer blijft focussen op bevrijding in plaats van het speculeren over vorige levens.

Herinneringen aan vorige levens.

Er zijn verschillende documented cases waarin monniken en meditatiebeoefenaars in het Theravada-boeddhisme herinneringen aan vorige levens beschreven. In het Thais noemen ze dit vaak “ชาติก่อน” (chāt kòn, “vorig leven”),

1. De Zaak van Dhammaruwan (Sri Lanka)

• Een jongetje genaamd Dhammaruwan (geboren in de jaren ’60) kon vanaf zeer jonge leeftijd Pali-sutra’s zingen, een taal die hij nooit had geleerd.
• Hij beweerde een monnik te zijn geweest in een vorig leven en kon details geven over een tempel waar hij had geleefd.
• Onderzoek wees uit dat zijn beschrijvingen overeenkwamen met een tempel in een verafgelegen gebied.
• Dit geval werd bestudeerd door Dr. Ian Stevenson, een wetenschapper die reïncarnatie onderzocht.

2. De Herinneringen van Ven. Phra Acharn Mun (Thailand)

• Phra Acharn Mun Bhuridatta (1870–1949), een beroemde Thaise meditatiemeester, beschreef tijdens diepe meditatie vorige levens waarin hij als dier, god (deva) en zelfs in hellewerelden (niraya) was herboren.
• Zijn ervaringen werden opgetekend door zijn leerlingen en zijn nog steeds invloedrijk in de Thaise bosmonastieke traditie.

3. Het Verhaal van Indika (Sri Lanka)

• Een jongen genaamd Indika uit Sri Lanka (jaren ’90) herinnerde zich dat hij een monnik was geweest die vermoord was in een vorig leven.
• Hij kon de locatie van zijn oude klooster aanwijzen en details geven over hoe hij stierf.
• Onderzoekers vonden bevestiging van een moord op een monnik in dat gebied jaren eerder.

4. De Jonge Wijze van Myanmar

• In Myanmar zijn verschillende gevallen bekend van kinderen die zich vorige levens als monniken herinneren en spontaan kunnen mediteren of Pali-recitaties opzeggen.
• Sommigen konden zelfs hun “oude” leerlingen herkennen uit vorige levens.

5. Wetenschappelijk Onderzoek (Dr. Ian Stevenson & Dr. Jim Tucker)

• Hoewel dit geen monniken zijn, onderzochten wetenschappers meer dan 2.500 gevallen van kinderen die vorige levens claimden, waaronder in Theravada-landen.
• Vaak konden deze kinderen nauwkeurige details geven over plaatsen, namen en gebeurtenissen die ze onmogelijk konden weten.

Hoe Verklaren Theravada-Monniken Dit?

• Volgens de leer is dit geen “reïncarnatie van een ziel”, maar een voortvloeien van bewustzijn (viññāṇa) en karma.
• Sommige meditatiemeesters zeggen dat diepe concentratie (jhana) of inzicht (vipassana) toegang kan geven tot herinneringen uit vorige levens.
• Het is echter niet het doel van het boeddhisme—het gaat om bevrijding (Nibbāna), niet om het vasthouden aan identiteiten uit vorige levens.

Conclusie

Deze voorbeelden laten zien dat herinneringen aan vorige levens in het Theravada-boeddhisme serieus genomen worden, vooral als ze ondersteund worden door verificatie. Toch benadrukt de traditie dat gehechtheid aan vorige levens een obstakel kan zijn voor verlichting.

Tham Bun

Het begrip “Tham Bun” is een belangrijk concept in het Theravada-boeddhisme, vooral in landen zoals Thailand en Laos. Het verwijst naar het verzamelen van verdienste (puñña in Pali) door goede daden, wat essentieel is voor spirituele vooruitgang en een gunstig karma in dit leven en toekomstige levens.

1. Wat is Tam Bhun?

Tam Bhun (ทำบุญ) betekent letterlijk “verdienste maken” en omvat alle handelingen die positieve spirituele energie genereren, zoals:

• Offeren aan monniken (voedsel, kleding, medicijnen) .
• Deelnemen aan tempelrituelen (bijv. festivals zoals Songkran of Makha Bucha) .
• Meditatie en moreel gedrag (volgen van de Vijf Voorschriften) .
• Bouwen van tempels of doneren aan religieuze projecten .

2. Spiritueel Doel

• Karma-verbetering: Verdienste verzachten negatieve gevolgen van slecht karma en bevorderen welzijn in toekomstige levens .
• Voorbereiding op verlichting: Het ondersteunt de weg naar nibbana (bevrijding van lijden) .
• Sociale harmonie: Delen van verdienste met overleden familieleden (parinamana) is een veelvoorkomende praktijk .

3. Praktijken in Thailand

• Ochtendoffers (tak bat): Leken geven voedsel aan monniken tijdens hun ochtendrondes .
• Tijdelijke monnikwijding: Mannen worden kort monnik om verdienste voor hun familie te verzamelen .
• Festivals: Bij Loy Krathong worden offers aan watergeesten gemaakt om verdienste te genereren .

4. Filosofische Basis

De Boeddha benadrukte dat verdienste voortkomt uit intentie (cetana):

“Het is de wilshandeling, monniken, die ik kamma noem” (Pali-canon, ).
Dit betekent dat oprechtheid belangrijker is dan de materiële waarde van het offer.

5. Moderne Interpretaties

Sommige progressieve monniken, zoals Phra Paisal Visalo, bekritiseren de commercialisering van Tam Bhun (bijv. dure tempeldonaties) en pleiten voor verdienste via ethisch leven en meditatie .

Conclusie

Tam Bhun is een hoeksteen van het dagelijkse boeddhistische leven, maar de essentie ligt in zuivere intentie – niet in uiterlijke vertoning.

De Vijf Voorschriften (Sin Ha)

De Vijf Voorschriften (Pancasila in Pali, ศีลห้า / Sin Ha in het Thai) vormen de morele basis voor boeddhistische leken. Ze zijn geen “geboden” maar vrijwillige ethische richtlijnen om goed karma te genereren en lijden te verminderen. Hier zijn ze, met uitleg:

1. Pānātipātā veramaṇī

• “Ik neem me af te zien van het doden van levende wezens.”
• Betekenis: Respect voor al wat leeft (dus ook vegetarisme stimuleren, maar niet verplicht).

1. Adinnādānā veramaṇī

• “Ik neem me af te zien van het nemen van wat niet vrijelijk gegeven is.”
• Betekenis: Geen stelen, fraude of uitbuiting.

1. Kāmesu micchācārā veramaṇī

• “Ik neem me af te zien van seksueel wangedrag.”
• Betekenis: Trouw aan je partner, geen uitbuiting of schade door seks.

1. Musāvādā veramaṇī

• “Ik neem me af te zien van onwaarachtige spraak.”
• Betekenis: Geen liegen, roddelen of kwetsende taal.

1. Surāmerayamajjapamādaṭṭhānā veramaṇī

• “Ik neem me af te zien van het gebruik van verdovende middelen die tot onachtzaamheid leiden.”
• Betekenis: Geen alcohol/drugs die het bewustzijn vertroebelen (met uitzondering van medicinaal gebruik).

Praktisch in Thailand

• Dagelijks opzeggen: Leken reciteren deze vaak bij tempelbezoek of thuisoffers.
• Losse interpretatie: Sommige Thai drinken wel bier, maar vermijden excessen (“matigheid is verdienste”).
• Volledige versie: Monniken volgen 227 regels (Patimokkha), maar dit is de lekenversie.

Spiritueel Doel

• Karma: Deze handelingen bouwen positieve energie op voor betere wedergeboorten.
• Meditatiebasis: Zuiver gedrag kalmeert de geest voor diepere concentratie.

Leuk weetje: Tijdens Boeddhistische feestdagen (bijv. Wan Phra) houden veel Thai zich strikt aan alle vijf, zelfs alcoholvrij!

Vergelijking: Boeddhistische Vijf Voorschriften vs. Christelijke Tien Geboden

Beide morele codes zijn levensgidsen, maar verschillen in focus, theologie en praktijk. Hier een heldere vergelijking:

1. Structuur & Aantal

2. Theologische Basis

• Boeddhisme:
• Geen goddelijke wetgever – regels zijn praktische tools om lijden te verminderen.
• “Overtreding” = negatief karma, geen zonde.
• Christendom:
• Geboden komen van Jahweh als morele wet.
• “Zonde” = breuk met Gods wil, verzoening via Jezus nodig.

3. Overlappende Waarden

Gelijk in beide:

• Geen doden (1e voorschrift / 6e gebod).
• Geen stelen (2e voorschrift / 8e gebod).
• Geen liegen (4e voorschrift / 9e gebod).

4. Opvallende Verschillen

5. Praktische Impact

• Boeddhisme:
• Persoonlijke verantwoordelijkheid (karma bouw je zelf op).
• Voorbeeld: Een leek die liegt, ondermijnt eigen geestelijke helderheid.
• Christendom:
• Relatie met God + gemeenschap (bijv. biecht voor vergeving).
• Voorbeeld: Doden is een zonde tegen Gods schepping.

6. Uitzonderingen

• Boeddhistische monniken volgen 227 regels (o.a. celibaat, geen geld aannemen).
• Christelijke kloosters hebben aanvullende geloften (armoede, gehoorzaamheid).

Conclusie

• Overeenkomst: Beide benadrukken compassie, eerlijkheid en zelfbeheersing.
• Verschil:
• De Tien Geboden zijn goddelijke wetten met focus op trouw aan God.
• De Vijf Voorschriften zijn trainingstools voor innerlijke bevrijding.

Interessant feit: In Thailand houden veel christenen zich ook aan de boeddhistische voorschriften uit respect voor de cultuur – een mooi voorbeeld van syncretisme!

Boeddhisme is geen geloof, zou je dan tegelijkertijd katholiek en Boeddhist kunnen zijn?

Goede vraag! Het is mogelijk om elementen van katholicisme en boeddhisme te combineren, maar er zijn wel belangrijke verschillen en spanningen tussen de twee tradities. Hieronder een overzicht van de voor- en nadelen, en hoe mensen dit in de praktijk doen:

1. Theologische (on)verenigbaarheid

a) Belangrijkste verschillen

• God versus geen-God:
• Het katholicisme is een theïstische religie (gericht op een persoonlijke God), terwijl het boeddhisme niet-theïstisch is (geen schepper-God, wel verlichte wezens).
• Boeddha is geen god, maar een leraar – aanbidding is niet verplicht.
• Ziel versus geen-ziel:
• Katholieken geloven in een eeuwige ziel, terwijl het boeddhisme anatta (niet-zelf) onderwijst: er is geen vast, onveranderlijk “zelf”.
• Verlossing versus verlichting:
• Katholieken streven naar vereniging met God (hemel), boeddhisten naar nirvana (bevrijding uit de cyclus van lijden).

b) Mogelijke raakvlakken

• Meditatie & gebed:
• Katholieke contemplatieve tradities (bijv. Ignatiaanse spiritualiteit, Teresa van Ávila) lijken op boeddhistische mindfulness.
• Zenmeditatie wordt soms aangepast voor christenen (bijv. “christelijke zen”).
• Ethiek:
• Beide tradities benadrukken compassie, liefde voor de naaste en moreel leven.
• Mystieke ervaring:
• Mystici uit beide tradities (bijv. Meester Eckhart vs. Zenmeesters) beschrijven soortgelijke staten van eenheid en leegte.

2. Praktische combinaties

Sommige mensen kiezen voor een hybride spiritualiteit:

• Boeddhistische praktijken in een katholiek kader:
• Bijv. mindfulness toepassen tijdens het bidden of vasten combineren met meditatie.
• Thomas Merton, een beroemde trappist, bestudeerde zenboeddhisme en vond overlap.
• Katholieke symboliek in boeddhistische context:
• Bijv. Jezus zien als een bodhisattva (mededogend wezen) of Maria vereren als een vorm van Guanyin (boeddhistische godin van mededogen).

Voorbeelden van bekende figuren:

• Paus Franciscus heeft respect voor boeddhistische wijsheid maar blijft duidelijk katholiek.
• Thich Nhat Hanh (vietnamees zenmeester) schreef over “Jezus en Boeddha als broers”, maar benadrukte wel de verschillen.

3. Problemen en kritiek

• Vanuit de katholieke kerk:
• Het Vaticaan waarschuwt in “Dominus Iesus” (2000) tegen relativisme – het idee dat alle religies gelijk zijn.
• Boeddhistische meditatie kan als “gevaarlijk” worden gezien als het leidt tot ontkenning van God.
• Vanuit het boeddhisme:
• Sommige boeddhisten vinden dat het geloof in een schepper afleidt van zelfrealisatie.

4. Conclusie: Kan het samen?

Ja, als…

• Je het ziet als een culturele of filosofische aanvulling (ethiek, meditatie).
• Je geen problemen hebt met theologische tegenstellingen (bijv. geen behoefte aan dogmatische zuiverheid).

Nee, als…

• Je strikt vasthoudt aan katholieke dogma’s (bijv. dat alleen Jezus verlossing biedt).
• Je een orthodoxe boeddhist bent die nirvana nastreeft zonder goddelijk concept.

Voorbeeld: Veel westerlingen doen aan mindfulness (boeddhistisch geïnspireerd) maar blijven kerkgangers. Anderen, zoals “christelijke boeddhisten”, mengen beide dieper.

Doortrekken naar andere religies?

Inderdaad kan je dezelfde logica toepassen op protestanten, orthodoxe christenen en moslims, maar met nuances per traditie.

1. Protestanten & Boeddhisme

Mogelijke synergie:

• Meditatie & persoonlijke spiritualiteit: Protestanten (vooral evangelischen) benadrukken een persoonlijke relatie met God, wat kan samengaan met boeddhistische mindfulness (bijv. “christelijke meditatie”).
• Vrijheid van interpretatie: Protestanten hebben geen centraal gezag zoals de paus, waardoor experimenteren met boeddhisme makkelijker is.

Knelpunten:

• Sola fide (geloof alleen): Protestanten geloven dat verlossing alleen door Jezus komt, wat botst met het boeddhistische idee van zelfverlossing via karma en meditatie.
• Bijbelse afwijzing van “afgoderij”: Sommigen zien boeddhabeelden als afgoderij (Exodus 20:4-5).

Voorbeeld:

• Quakers combineren soms stille meditatie met christelijk gebed.

2. Orthodoxe Christenen & Boeddhisme

Mogelijke synergie:

• Mystieke tradities: Orthodoxe hesychasme (gebedsmeditatie met het “Jezus-gebed”) lijkt op boeddhistische mantra’s.
• Ascetische levensstijl: Orthodoxe monniken en boeddhistische monniken delen waarden als eenvoud en zelfbeheersing.

Knelpunten:

• Sterke dogma’s: Orthodoxen geloven dat God mens werd in Christus – een idee dat het boeddhisme ontkent.
• Afkeer van syncretisme: Orthodoxie benadrukt traditie en zuiverheid, waardoor mengvormen vaak worden afgewezen.

Voorbeeld:

• Sommige Russische orthodoxen gebruiken boeddhistische ademhalingstechnieken, maar zien dit als puur praktisch, niet spiritueel.

3. Moslims & Boeddhisme

Mogelijke synergie:

• Soefi-mystiek: Soefi’s (islamitische mystici) praktiseren dhikr (herhaling van Gods naam), vergelijkbaar met boeddhistische mantra’s.
• Gedeelde ethiek: Beide tradities benadrukken naastenliefde, matigheid en meditatie.

Knelpunten:

• Tawhid (eenheid van God): Islam verwerpt niet-theïstische ideeën zoals nirvana.
• Afkeer van beeldverering: Boeddhabeelden kunnen als shirk (afgoderij) worden gezien.

Voorbeeld:

• In Indonesië (waar boeddhisme en islam naast elkaar bestaan) doen sommige moslims aan mindfulness, maar zonder de boeddhistische filosofie over te nemen.

Conclusie: Kan het?

• Ja, als je focust op praktijken (meditatie, ethiek) zonder de theologie te mengen.
• Nee, als je strikt vasthoudt aan dogma’s over verlossing/goddelijke eenheid.

Interessant voorbeeld:

• Druzen (een Midden-Oosterse religie) combineren elementen uit islam, christendom én boeddhisme, maar dit is uitzonderlijk.

© Lode Engelen. Illustraties gemaakt met Photoshop AI.

Bronnen.

1. Theravada-boeddhistische bronnen over reïncarnatie/wedergeboorte

• Bodhi TV – Artikelen over reïncarnatie als metafoor voor mentale toestanden en de zes domeinen van wedergeboorte .
• Interview met Nagapriya – Westerse interpretaties van karma en wedergeboorte in het boeddhisme .
• Wikipedia: Wedergeboorte (boeddhisme) – Uitleg over anatta, karma, en het verschil tussen reïncarnatie en wedergeboorte .
• Boeddha.online – Theravada-visie op wedergeboorte en karma .
• Meditatie Instituut Nederland – Verschil tussen reïncarnatie (hindoeïsme) en wedergeboorte (boeddhisme) .

2. Meditatietechnieken voor herinneringen aan vorige levens

• Pubbe-nivāsanussati – Beschreven in de Pali Canon (o.a. Mahasakuludayi Sutta) als een van de abhiññā (hogere kennisgebieden) .
• Jhana-beoefening – Diepe concentratie (4de Jhana) als voorwaarde, zoals uitgelegd in de Visuddhimagga en door Thaise bosmonniken zoals Ajahn Mun .
• Vipassana (inzichtmeditatie) – Link met Paticca Samuppada (afhankelijk ontstaan) om karma-patronen te doorzien .

3. Documentatie van herinneringen aan vorige levens

• Dhammaruwan (Sri Lanka) – Een jongetje dat Pali-sutra’s zong zonder opleiding, onderzocht door Dr. Ian Stevenson .
• Ajahn Mun Bhuridatta – Thaise meditatiemeester die vorige levens beschreef tijdens meditatie .
• Indika (Sri Lanka) – Kind dat details gaf over een vorig leven als vermoorde monnik .

4. Wetenschappelijke onderzoeken

• Dr. Ian Stevenson – Twenty Cases Suggestive of Reincarnation (1980) .
• Dr. Jim Tucker – Life Before Life (studies naar kinderen met herinneringen) .

5. Theravada-teksten en -leraren

• Abhidhamma-studies – Bhikkhu Bodhi en Nyanaponika Thera over bewustzijnsstroom en karma .
• Ajahn Chah & Ajahn Sumedho – Praktische benadering van wedergeboorte en meditatie .
• De vragen van Milinda – Dialoog over karma en wedergeboorte in de Pali Canon .