Pha Mo I-Daeng in het Khao Phra Wihan nationaal park.

Pha Mo i-Daeng is een klif van rode zandsteen in het park, waar je een prachtig uitzicht hebt op een deel van de bergen, en voornamelijk het Khmer-heiligdom Preah Vihear. De klif ligt recht op de grens met Cambodja.

Het Khao Phra Wihan nationaal park ligt in de dongrak bergketen, die voor een heel groot deel de grens tussen Thailand en Cambodja vormt. Het park beslaat ongeveer 130 vierkante kilometer, en bestaat voornamelijk uit tropisch regenwoud.

De geschiedenis van de tempel Praeh Vihear.

Preah Vihear ligt op een heuveltop met een indrukwekkend uitzicht op de omgeving. De de tempel dateert waarschijnlijk van 100 jaar vóór Angkor Wat. Het is zeker dat de tempel opgedragen is aan de god Shiva. Hij is waarschijnlijk gebouwd onder het bewind van koning Suryavarman I (1006 tot 1050). Koning Suryavarman II heeft er nog een aantal gebouwen aan toegevoegd.

In tegenstelling tot de meeste Khmer-tempels, is de tempel gebouwd op een lange noord-zuidas. Normaal bouwden de Khmer de tempels in een rechthoekige vorm met de ingang naar het oosten gericht. Hoewel gemakkelijk bereikbaar vanuit het huidige Thailand en enkele jaren door dat land bezet, werd de tempel niettemin door Cambodja geclaimd. Zij baseerden zich op een kaart die in de Franse koloniale tijd was opgesteld. In 1959 bracht Cambodja het geschil voor het Internationaal Gerechtshof, dat in 1962 oordeelde dat, omdat Thailand deze kaart jarenlang had aanvaard, Cambodja de soevereiniteit had over Preah Vihear.

Kort daarna werd Cambodja in een burgeroorlog gestort. De tempel bleef wel open voor het publiek vanuit Thailand. In Cambodja was er geen weg naar de tempel en was hij dus onbereikbaar. In 1975 werd de tempel bezet door de Rode Khmer, en zij sloten alles af. Het werd in 1998 heropend vanaf de Thaise kant. In 2003 voltooide Cambodja de aanleg van een langverwachte toegangsweg waardoor Cambodjanen de tempel ook konden bezoeken. In 2008, na een controversieel nominatieproces, werd de tempel vermeld als UNESCO-werelderfgoed.

2008 en het gaat opnieuw mis.

Thaise en Cambodjaanse troepen wisselden in 2008 en 2011 zwaar geweervuur uit op en rond de tempel omdat ze het niet eens zijn over de eigendom van het omringend land. Vanaf november 2014 bleven beide partijen zwaarbewapende paramilitaire politie tegenover elkaar houden in de buurt van de tempel. Om veiligheidsredenen hebben sommige reisspecialisten toeristische bezoeken aan Preah Vihear afgeraden. Tussen 2011 tot 2014 kon je de site redelijk rustig bezoeken.

Na protesten van Thaise nationalisten bij de tempel heeft de Cambodjaanse regering besloten de tempel, met ingang van november 2014, af te sluiten aan de Thaise kant.

Pha Mo I-Daeng.

De klif aan de Thaise kant van de grens is zeker de moeite van het bezoeken waard. Er is een interessant bas-reliëf van drie figuren waar we niet van weten wie of wat ze voorstellen. Het dateert waarschijnlijk uit de 10e eeuw toen Koh Ker de hoofdstad van het Khmer-rijk was. Mogelijk hebben Khmer-ambachtslieden hier geoefend voor ze het echte beeldhouwwerk in Preah Vihear aanpakten. Een loopbrug geeft gemakkelijk toegang tot het bas-reliëf dat zich op een overhangend deel van de klif bevindt.

De tweeling stupa’s zijn twee rode zandstenen structuren, 1,93 m. vierkant en 4,20 m. hoog, met lotusknopvormige toppen. In één van de stupa’s staat een voet waar waarschijnlijk een beeld van Shiva opgestaan heeft. De andere is waarschijnlijk gebouwd om waardevolle voorwerpen in te bewaren. Dit soort stupa is tot nu toe nergens anders in Cambodja of Thailand teruggevonden. Het zijn dus twee unieke stukken.

Prasat Don Tuan.

De Don Tuan Khmer-ruïnes, staan dicht bij Pha Mo I-Daeng en zijn​ gebouwd in de 10e of 11e eeuw. Deze Khmer-ruïnes in de buurt bevinden zich op 350 meter aan de Cambodjaanse kant van de waterscheiding die een natuurlijke grens vormt tussen Thailand en Cambodja. De ruïne staat op een hoogte van 250 meter boven zeeniveau. De enige toegang tot de weg is echter vanuit Thailand. De ruïne is vrij toegankelijk vanaf de Thaise kant. De legende vertelt dat in het verleden een dame bekend stond als Nang Nom Yai of Nieng Non dor (in Khmer), stopte om hier te rusten op weg naar een koning.

© Lode Engelen. Foto’s gemaakt in het nationaal park van Khao Phra Viharn op 24.11.2018.